به مجموعه ای از گیاهان پرس و خشک شده که به نحو خاص و با سیستم رده بندی مشخص، منظم شده باشند هرباریوم اطلاق می شود . به عبارتی هرباریوم مجموعه ای از نمونه های گیاهی دائمی شده و شناسنامه دار است. هر نمونه هرباریومی، سندی است دال بر وجود یک گونه در یک منطقه خاص جغرافیایی و همچنین نمونه شاهدی برای تمامی تحقیقات علمی به شمار می آید.
در حقیقت هرباریوم نوعی موزه است که بعنوان یک بانک اطلاعات خام می توان از آن بهره جست . هر نمونه گیاهی حاوی اطلاعاتی در مورد رویشگاه ، ویژگیهای گیاه در موقع جمع آوری و معرف تاکسونی است که به آن تعلق دارد و همچنین در بردارنده سایر اطلاعات ثبت شده روی برچسب آن است . در هرباریوم علاوه بر گیاهان خشک پرس شده ، تمام مدارک مربوط مانند فلورها و کتابهای گیاه شناسی، عکس ها ، فتو میکرو گرافها، نقاشی ها و غیره وجود دارد.
گرچه اساس شناسایی گیاهان استفاده از صفات مورفولوژیکی و کلیدهای شناسایی است، اما در نهایت گیاه شناسان جهت حصول اطمینان از درستی شناسایی ناگزیر به تطبیق نمونه جدید با نمونه های شناسایی شده توسط دیگر محققان هستند.
امروزه هرباریوم های مجازی تصویر نمونه های گیاهی بعضی از هرباریوم های دنیا را از طریق اینترنت در اختیار محققان قرار می دهند اما به دلیل نامشخص بودن صفات میکرومورفولوژیکی در این تصاویر، هنوز هرباریوم به عنوان مکانی جهت تبادل اطلاعات، همفکری و تصدیق شناسایی ها مورد استفاده قرار می گیرد.
نقش و اهمیت هرباریوم:
هرباریوم ها یکی از معتبرترین و اصولی ترین مراکز تحقیقاتی در زمینه تنوع گیاهی هر کشوری محسوب می شوند. بعبارت دیگر هرباریوم، گنجینه ای دائمی از نمونه های گیاهی یک منطقه و بهترین منبع اطلاعاتی در مورد رستنی های آن می باشد. به لحاظ آنکه نمونه های موجود در یک هرباریوم معمولاً در بر گیرنده مجموعه ای از نمونه های جمع آوری شده از نقاط مختلف و توسط افراد گوناگون در زمانهای متفاوت هستند، حاوی اطلاعات مفیدی از تنوع زیستی گیاهان آن منطقه می باشند. به بیان دیگر هرباریوم منبع ارزشمندی از اطلاعات تاکسونومیک، وضعیت انتشارو تکامل رستنی های یک منطقه است.
محققین علوم مختلف بویژه گیاه شناسان با بهره گیری از نمونه های هرباریوم های معتبر قادر خواهند بود بدون انجام مطالعات صحرایی، نتایج کار سایر محققین را ملاحظه و از اطلاعات آن استفاده و یا آنها را تکمیل و اصلاح نمایند.
در حال حاضر، در سطح جهان، واژه هرباریوم بسیار فراگیرتر بوده و در بر گیرنده مجموعه ای از نمونه های گیاهی پرس شده ، نمونه های سه بعدی ، بذرها ، دانه های گرده ، قطعات چوبی ، نمونه های موجود در محلولها ، اسلایدهای میکروسکوپی ، DNA استخراج شده و ... می باشد .
هرباریوم دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان با دارا بودن بیش از بیست هزار گونه گیاهی و همچنین فلورها و کلید های شناسایی گیاهان از جمله مجموعه ای از کتاب های Flora Iranica و وسایلی مانند میکروسکوپ و لوپ جهت شناسایی گیاهان، مورد استفاده اساتید و دانشجویان گرایش های مرتع و آبخیزداری، محیط زیست، بیابان زدایی، صنایع غذایی، بیماری های گیاهی، بیوتکنولوژی گیاهی، باغبانی، ژنتیک گیاهی، اصلاح نبات و سایر رشته های کشاورزی و منایع طبیعی می باشد.
